“We always need to hear both sides of the story”. Phil Collins zong dit in het vrijwel gelijknamige liedje op zijn album “Both Sides” uit 1993. Als kind werd ik vooral gegrepen door de tekst van het liedje. De parallel met de toepassing van hoor en wederhoor in onderzoeken is duidelijk: betrek in je onderzoek de kennis en zienswijzen van de voor het onderzoek relevante personen. En bezie de feiten vanuit de verschillende perspectieven.
Het beginsel van hoor en wederhoor vindt haar basis in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Daarin wordt onder meer gesteld dat iederen recht heeft op een eerlijk proces en in staat moet zijn zichzelf te verdedigen.
In onze onderzoeken passen wij hoor toe op verschillende wijzen. Dit hangt voornamelijk af van het type onderzoek. Bij persoonsgerichte onderzoeken houden wij interviews met relevante personen die betrokken zijn (geweest) bij de door ons te onderzoeken feiten. Hierin vragen wij betrokkenen om een toelichting op de feiten en stellen wij betrokkenen in de gelegenheid hun zienswijzen uiteen te zetten. Wij onderzoeken deze verkregen informatie voor zover relevant nader en verifiëren deze aan de hand van beschikbare (andere) informatiebronnen. Bij onderzoeken in het kader van lopende juridische geschillen passen wij veelal hoor toe door belanghebbende partijen te betrekken bij het ontwerp en de scope van ons onderzoek, waarbij wij partijen in de gelegenheid stellen in dat kader opmerkingen te maken en verzoeken te doen. Ook bewaken wij de gelijke informatiepositie van partijen in geschil.
Onze bevindingen uit onderzoek werken wij uit in een schriftelijk rapport. Voordat we het rapport definitief maken, leggen wij onze bevindingen in concept voor aan relevante betrokkenen en partijen en verzoeken hen te reageren op de in het conceptrapport beschreven bevindingen. De reacties hierop kunnen leiden tot vervolgonderzoek op deelaspecten, bijvoorbeeld een reactie waarin een leverancier een verklaring gaf voor afwijkingen tussen aan een klant gefactureerde hoeveelheden. Wij hebben deze verklaring onderzocht aan de hand van beschikbare gegevens en aanvullend door de leverancier aangeleverde documentatie. Op grond daarvan konden wij afwijkingen in ons definitieve rapport nader verklaren.
Het beginsel van toepassing van hoor en wederhoor is in onze onderzoeken essentieel. Niet alleen omdat het een vaktechnische verplichting is, maar vooral voor het verkrijgen van een zo compleet mogelijk beeld van de relevante feiten.
Er zijn situaties denkbaar waarbij we geen hoor en wederhoor kunnen toepassen of daarin wordt voorzien in (verdere) procesgang na het onderzoek.
In sommige onderzoeken willen betrokkenen om voor hen moverende redenen niet meewerken aan hoor en gaan niet in op onze uitnodiging tot een gesprek of geven een reactie. Wij stellen ons de vraag wat de gevolgen daarvan zijn voor ons onderzoek. Veelal maken wij dan in ons rapport duidelijk dat de desbetreffende betrokkene(n) geen gebruik hebben gemaakt van hoor- en wederhoor en dat om die reden sprake is van een mogelijke beperking in ons onderzoek naar de feiten. Gebruikers van ons rapport kunnen met die beperking rekening houden bij eventuele (juridische) vervolgstappen.
Hoor en wederhoor kan ook gedurende het onderzoek achterwege blijven, omdat hierin in de verdere procesgang wordt voorzien, bijvoorbeeld een arbitrage, waarbij partijen in geschil een eigen deskundige onderzoek laten doen naar bekende informatie bij partijen. Daarbij getuigen de deskundigen voor het scheidsgerecht en kunnen partijen de deskundigen ondervragen.
Onze ervaring is dat toepassing van hoor en wederhoor vrijwel zonder uitzondering leidt tot betere uitkomsten en een completer feitencomplex. De kwaliteit van de uitkomsten van een onderzoek neemt toe als op de feiten hoor en wederhoor heeft plaatsgevonden met alle relevante betrokkenen. De uitkomsten van ons onderzoek zijn na toepassing van hoor en wederhoor van meerwaarde voor eventuele juridische vervolgstappen waarin men de uitkomsten van ons onderzoek gebruikt.
Het komt voor dat het niet willen meewerken aan hoor en wederhoor is gebaseerd op een juridische strategie van (de advocaat van) de betrokkene. Omdat wij onderzoek doen naar relevante feiten en daarover rapporteren, beschouwen wij het niet willen meewerken aan hoor en wederhoor als een gemiste kans. Voor de betrokkene, omdat die zichzelf de kans ontneemt zijn zienswijze kenbaar te maken en nadere uitleg te geven over door ons geconstateerde feiten. En ook voor ons, omdat wij niet in staat zijn om die zienswijze in ons onderzoek te betrekken.
Voorbeeld: nieuwe feiten leiden tot aangepast deskundigenbericht
Een mooi voorbeeld van de meerwaarde van de toepassing van hoor en wederhoor is een onderzoek dat wij hebben uitgevoerd als gerechtelijk deskundige in opdracht van gerechtshof Amsterdam. Dit betrof een geschil tussen een vennootschap en haar bestuurder. Onder meer in geschil was de vraag of de bestuurder de winst in de jaarrekening te hoog had voorgesteld. Dit zag volgens de vennootschap op enkele specifieke posten, waaronder vorderingen die hij moest afwaarderen vanwege oninbaarheid. Wij hebben onderzoek gedaan naar de verwerking en waardering van de vorderingen in de jaarrekening. Daaruit bleek niet dat hij de vorderingen hadden moeten afwaarderen. In ons concept deskundigenbericht, dat ter wederhoor aan beide partijen werd voorgelegd, hebben wij uitgelegd op grond van welke verslaggevingsregels wij tot die (voorlopige) conclusie kwamen.
In wederhoor leverde de vennootschap aanvullende informatie aan. Daaruit maakten wij op dat de schuldenaar geen verhaal kon bieden voor de vorderingen van de vennootschap. Deze informatie was bij de bestuurder bekend voorafgaand aan het opmaken van de jaarrekening. In ons definitieve deskundigenbericht concludeerden wij dat de vorderingen ten onrechte in de jaarrekening zijn verwerkt, en als gevolg daarvan de winst te hoog was. Het Hof nam het deskundigenbericht over in haar arrest. Dit arrest is in cassatie door de Hoge Raad bekrachtigd.
Vindplaats arrest Gerechtshof Amsterdam: ECLI:NL:GHAMS:2020:497
Vindplaats arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2021:1596
Vindplaats conclusie advocaat-generaal: ECLI:NL:PHR:2021:439.
Wat moet ik doen als ik vermoed dat er binnen mijn onderneming sprake is van fraude of corruptie. Welke stappen moet ik doorlopen en wat moet ik vooral niet doen? Goede vragen.
Wij geven u graag nieuwe (internationale) inzichten op het gebied van financiën, bedrijfsvoering, strategie, governance, risk, compliance en meer.