De internationale handel staat onder druk. In de nieuwste resultaten van Grant Thornton’s International Business Report (IBR) zien we dat het vertrouwen onder internationaal opererende mkb-bedrijven aan het afnemen is. Eén factor springt daarbij in het oog: de opkomst van handelsbelemmeringen, zoals invoerheffingen. Na decennia van toenemende globalisering verschuift de wereld naar een gefragmenteerd handelslandschap. Wat zeggen de cijfers – en wat betekent dat in de praktijk?
Eind 2024 heerste er nog optimisme in het internationale mkb. Volgens het onderzoek wilde 54,6% van de bedrijven hun export uitbreiden, en verwachtte ruim de helft (50,3%) omzetgroei buiten de landsgrenzen. Maar begin 2025 sloeg het sentiment om. De internationale spanningen liepen op, en voor het eerst in twee jaar daalde het vertrouwen wereldwijd merkbaar met 2,9 procentpunt naar 72,7%. Ook in Nederland werd die terughoudendheid zichtbaar: het ondernemersvertrouwen kwam uit op 61,9%. Toch blijft de basis solide. Wendbaarheid en strategisch inzicht vormen nog steeds het fundament van het mkb.
De recente golf aan nieuwe heffingen kwam onverwacht en is ongekend in omvang. De OESO waarschuwde dat dit de wereldwijde groei kan afremmen. Wat begon als losse maatregelen, is uitgegroeid tot een complex handelslandschap waarin de spelregels continue veranderen. Voor internationaal actieve bedrijven is de ontwrichting voelbaar.
De EU reageerde op de Amerikaanse invoerheffingen met tegenmaatregelen, waaronder extra heffingen op producten zoals whisky en voertuigen. Dit benadrukt de toenemende onzekerheid voor bedrijven die afhankelijk zijn van de VS als handelspartner, aangezien de politieke en economische spanningen tussen de twee blokken steeds verder oplopen.
Nu traditionele exportmarkten verschuiven, worden bedrijven geconfronteerd met een harde realiteit: de nieuwe spelregels kunnen hun groeipad ingrijpend veranderen. Wie nu succesvol wil zijn, moet niet alleen meer halen uit de thuismarkt, maar ook regionaal zakendoen opnieuw overwegen.
In Nederland zien we dat vooral sectoren zoals de tuinbouw en de chemische industrie gevoelig zijn voor de invoerheffingen, met name als het gaat om import van grondstoffen uit landen als China en de VS. Bedrijven in deze sectoren worden geconfronteerd met hogere kosten en langere levertijden, wat de marges onder druk zet.
Het mkb is veerkrachtig. Eerdere crises boden vaak juist kansen in het buitenland. Nu beperken invoerheffingen die ruimte. Daarom is herbezinning nodig: welke markten zijn nog rendabel, en is je huidige model toekomstbestendig? Een scherpe risicoanalyse is essentieel. Breng kwetsbaarheden in kaart, richt je keten opnieuw in en heroverweeg je positie in opkomende markten.
Juist in tijden van verandering komen de sterke punten van het mkb naar voren: scherpe keuzes, wendbaarheid en ondernemend leiderschap. Veel bedrijven kiezen er bewust voor om zich te richten op minder markten met meer potentie. Wereldwijd daalde de marktspreiding met 3,7 procentpunt naar 47,8%. In Nederland kiest zelfs 35,7% van de bedrijven bewust voor focus op minder markten met meer potentie. Die gerichte aanpak zorgt voor meer grip en een efficiëntere inzet van middelen en een grotere wendbaarheid bij nieuwe handelsbelemmeringen.
Soms betekent dat: stoppen met export naar markten waar invoerheffingen de kosten te hoog maken. Of contracten herzien, betalingsstructuren aanpassen, of je logistiek anders inrichten. Geen makkelijke keuzes, maar wel nodig om de continuïteit te waarborgen.
Eind 2024 zagen we al een duidelijke verschuiving: bijna een kwart van de Europese mkb-bedrijven (24,1%) gaf aan het grootste deel van hun middelen in te zetten op voorbereiding op ketenverstoringen. Dat is geen toeval, maar het resultaat van ervaring en de bereidheid om nú te handelen.
Nederlandse exporteurs, vooral in de landbouw- en technologiebranche, moeten rekening houden met hogere invoerkosten door de nieuwe heffingen. Dit heeft de neiging de marges te verkleinen, wat bedrijven onder druk zet om hun prijzen aan te passen of nieuwe markten te zoeken waar de kosten minder zwaar wegen.
De enige constante? Verandering. Invoerheffingen zijn slechts één deel van de puzzel. Ook digitalisering, AI, cybersecurity, klimaatregelgeving en demografische verschuivingen vragen om aanpassingsvermogen.
Maar wie zich staande weet te houden onder de druk van internationale handelsspanningen, heeft ook de tools in handen om andere veranderingen te omarmen.
In Nederland zien we een duidelijke verschuiving in hoe bedrijven hun toeleveringsketens inrichten. De toegenomen onzekerheid door invoerheffingen en geopolitieke spanningen zet ondernemers ertoe aan om meer te diversifiëren en zich minder afhankelijk te maken van één regio. Uit de Nationale Monitor Risicomanagement MKB 2024 blijkt dat 28% van de Nederlandse mkb’ers de keten actief wil spreiden over meerdere regio’s om risico’s te beperken. Dit biedt kansen om risicomanagementstrategieën te versterken en flexibeler te opereren, met een beter bestand bedrijfsmodel als resultaat.
Zolang wereldwijde handel onder druk staat, blijft onzekerheid een factor. Maar wie vooruitkijkt, kan juist in deze situatie kansen creëren. Met goed scenario-denken en duidelijke keuzes kunnen mkb-bedrijven onverwacht als winnaar uit de bus komen.
Wil je sparren over wat dit voor jouw onderneming betekent? Neem dan contact met ons op. We denken graag met je mee.
