Ondanks de aanhoudende economische onzekerheid blijven veel internationale ondernemers de internationale handel, en met name de export, zien als een belangrijke drijfveer voor groei. Volgens data uit het IBR, het wereldwijde onderzoek van Grant Thornton naar middenmarktbedrijven, verwacht 45% van deze ondernemingen hun exportvolume in de loop van 2023 te vergroten. Dit is een lichte stijging ten opzichte van de eerste helft van 2022 (+1%), en het is een voortzetting van de trend dat de verwachtingen sterk opleven na het dieptepunt van de pandemie.
Uit het meest recente onderzoek van Grant Thornton blijkt dat veel bedrijven innoveren en hun internationale toeleveringsketen hervormen om risico's te beperken, kansen te benutten en waarde te creëren. Bedrijven hebben diverse maatregelen genomen om hun weerbaarheid te vergroten. Van het aanleggen van voorraden tot het diversifiëren van hun leveranciers, het opzetten van lokale productiecentra en 'friend-shoring' - het sluiten van overeenkomsten in landen die politiek aanvaardbaarder zijn voor aandeelhouders en klanten.
Bedrijven die inzicht hebben in hun risico-omgeving en hierop anticiperen zullen duurzame waarde creëren in hun toeleveringsketens. Zij zetten nu de stappen om te groeien wanneer de economische omstandigheden verbeteren en de handel weer aantrekt.
Bedrijven in het middensegment van de markt zetten hun struikelblokken om in bouwstenen door de waarde en de weerbaarheid van hun toeleveringsketens te vergroten.
Ondernemers moesten moeilijke beslissingen nemen over toeleveringsketens naar aanleiding van wereldwijde problemen waarop zij geen invloed hadden. Productkosten zijn altijd een belangrijke overweging geweest, maar bedrijven moeten ook rekening houden met fluctuerende transportkosten, handelsrestricties en de betrouwbaarheid en veiligheid van handelsroutes. Als gevolg daarvan is de internationale handel strategisch gezien complexer geworden. Het vereist steeds vaker een multilaterale oplossing.
Linda van de Reep, Partner Tax en Industry leader Transport en Logistiek, Grant Thornton Nederland
“De vervoersmarkt blijft extreem volatiel, en is dus een kwetsbare (kosten)post in de gehele keten. Waar ondernemers eerder de hoofdprijs moesten betalen om goederen naar Nederland te halen en er zo voor te zorgen dat de voorraden op orde waren, is de situatie op de containermarkt nu volledig omgekeerd. Containers staan werkeloos op de kade, er is overcapaciteit bij de rederijen, met dalende vervoerstarieven als gevolg. Aan de andere kant, stijgende personele lasten en hogere energiekosten gelden juist ook voor de transport & logistiek. Dus hoelang blijft dit zo?
De snel opvolgende ontwikkelingen maken het lastig om strategische beslissingen te nemen, zeker gezien de onrust in de wereld is het voor ondernemers lastig om strategische beslissingen te nemen. Wat is de verstandige keuze: warehousing in Nederland of just in time importeren inclusief de onzekerheid over welke kosten dit met zich meebrengt?”
Jeffrey Martens, Partner IT assurance & information risk advisory, Grant Thornton Nederland
“Vergeet niet dat er ook sprake kan zijn van een digitale toeleveringsketen. Organisaties besteden dan hun kritische IT-diensten offshore uit naar bijvoorbeeld India of de Filipijnen. Als gevolg van toenemende afhankelijkheden en groeiende (cyber)risico's, stellen organisaties hogere eisen aan dienstverleners om blijvend en duurzaam weerbaar te zijn tegen ongewenste invloeden van buitenaf.”
De internationale handel werd in 2022 onverwacht opgeschrikt door de oorlog in Oekraïne, met als gevolg stijgende energie- en (bepaalde) voedselprijzen en hogere transportkosten. Maar die eerste shock is inmiddels weggeëbd en bedrijven verwachten nu weer op gelijke voet te komen, met wereldwijde transportkosten die terugkeren naar het niveau van voor de pandemie.
Robert-Jan Brethouwer, Partner Indirect tax, Grant Thornton Nederland
"Handelsmogelijkheden liggen misschien niet meteen voor de hand. Als u bijvoorbeeld leveranciers heeft in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Noorwegen verwacht u gezien de economische omstandigheden niet per se een toename van de import. Maar voor bedrijven in Nederland lijkt het Verenigd Koninkrijk met de huidige wisselkoers ineens een veel aantrekkelijkere optie. Nu kunt u als Nederlandse ondernemer veel goedkoper in het Verenigd Koninkrijk kopen dan vroeger, zelfs rekening houdend met eventuele verschuldigde invoerrechten sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. De omstandigheden kunnen gunstiger zijn dan u eerder dacht."
Effectieve toeleveringsketens stellen bedrijven in staat om waarde te leveren en groei te stimuleren. Daarom passen ondernemers in het middensegment hun exportplannen aan om in te spelen op kansen om hun internationale handelsactiviteiten te intensiveren.
Volgens Marcel Welsink, CEO, Grant Thornton Nederland, moet elke ondernemer drie belangrijke punten in overweging nemen bij het optimaliseren van zijn toeleveringsketen:
Marcel voegt hieraan toe: "De bedrijven die deze drie punten met succes kunnen combineren en de organisatie van hun toeleveringsketen snel kunnen aanpassen, zijn de bedrijven die zullen floreren en die marktaandeel zullen veroveren. Als u uw mentaliteit kunt veranderen om meer op lange termijn te denken, zal uw handel blijven groeien, en dat zal u op een winstgevende manier doen."
De exportverwachtingen van middelgrote ondernemingen blijven hoog, ook al zijn de algemene economische indicatoren minder rooskleurig. Twee op de vijf bedrijven (40%) verwachten in 2023 meer inkomsten uit buitenlandse markten. Eenzelfde percentage (41%) is van plan het aantal landen waaraan zij verkopen dit jaar uit te breiden.
Robert-Jan Brethouwer, Partner Indirect tax, Grant Thornton Nederland
"Nieuwe markten kunnen voor velen een attractieve optie zijn, ongeacht de huidige marktomstandigheden. Export is vooral aantrekkelijk voor bedrijven met een volwassen thuismarkt, maar ondernemers moeten goed onderzoek verrichten om hiervan te profiteren.
Het goede nieuws is dat exporteurs van luxegoederen, vooral op het gebied van voeding en farma, een aanhoudend grote vraag hebben op de groeiende markten van de middenklasse, bijvoorbeeld in India en China. Bekende merken, of het nu gaat om eindproducten of productiemiddelen, geven kopers vertrouwen. Misschien zien we een vlucht naar kwaliteit en betrouwbaarheid in onzekere tijden, gedreven door meer overdachte aankoopbeslissingen."
In de tweede helft van 2022 zagen middelgrote bedrijven een lichte daling van het percentage van hun werknemers dat zich op buitenlandse markten richtte. Deze cijfers werden vertekend door een grote daling in de olie- en gasindustrie, maar werden niet in alle sectoren en regio's weerspiegeld. In Latijns-Amerika en Afrika steeg het percentage werknemers van middelgrote ondernemingen dat zich op buitenlandse markten richt.
De drie belangrijkste markten die hiervan profiteren zijn China, Duitsland en de VS. Zij staan klaar om het aanbod van buitenlandse markten te vergroten. In China meldt 26% (was 25%) van de bedrijven dat deze activiteit in 2023 zal toenemen. De laatste exportcijfers van China tonen een stijging van deze activiteit met bijna 15%. Terwijl sommige analisten een daling voorspelden van 7%.
Marcel Welsink, CEO, Grant Thornton Nederland
“Ondernemers moeten plannen maken voor de lange termijn. Waar willen ze naartoe exporteren? Waar vandaan willen ze importeren? Moeten ze reshoren, of juist niet? En hoe kunnen ze concurrentievoordeel creëren en zich op de markt zodanig onderscheiden dat het rendabel is?”
Door de wereldwijde gebeurtenissen is het een moeilijke tijd voor de handel geworden. De vooruitzichten van de WTO en anderen waren dat de handel in 2023 zou vertragen, waarbij stijgende rentetarieven en financiële instabiliteit de geopolitieke spanningen nog zouden vergroten.
In april verwachtte de WTO dat het exportvolume dit jaar met slechts 1,7% zou groeien, ver onder het gemiddelde niveau van 2,6% in de afgelopen tien jaar. Bedrijven die anticiperen en bereid zijn te innoveren, zullen het maximale uit hun export halen en de concurrentie een stap voor blijven, ondanks de huidige economische tegenwind en een aantal uitdagingen aan de horizon.
Verandering is de kern van ondernemen. Het kan enerzijds lastig zijn en pijnlijke keuzes meebrengen. Maar het biedt ook kansen en mogelijkheden. Aanpassen, doorzetten en keuzes maken. Anticiperen in plaats van reageren. Dát is de essentie van ondernemen.
Is uw onderneming eigenlijk wel voldoende in staat zich aan te passen aan de veranderende tijden? Is er sprake van een structureel probleem, of is er maar een tijdelijke dip? Hoe weet u uw voorsprong op de concurrentie te behouden, of nog beter: uit te breiden?
“De vervoersmarkt blijft extreem volatiel, en is dus een kwetsbare (kosten)post in de gehele keten. Waar ondernemers eerder de hoofdprijs moesten betalen om goederen naar Nederland te halen en er zo voor te zorgen dat de voorraden op orde waren, is de situatie op de containermarkt nu volledig omgekeerd. Containers staan werkeloos op de kade, er is overcapaciteit bij de rederijen, met dalende vervoerstarieven als gevolg. Aan de andere kant, stijgende personele lasten en hogere energiekosten gelden juist ook voor de transport & logistiek. Dus hoelang blijft dit zo? 
Jeffrey Martens, Partner IT assurance & information risk advisory, Grant Thornton Nederland
"Handelsmogelijkheden liggen misschien niet meteen voor de hand. Als u bijvoorbeeld leveranciers heeft in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Noorwegen verwacht u gezien de economische omstandigheden niet per se een toename van de import. Maar voor bedrijven in Nederland lijkt het Verenigd Koninkrijk met de huidige wisselkoers ineens een veel aantrekkelijkere optie. Nu kunt u als Nederlandse ondernemer veel goedkoper in het Verenigd Koninkrijk kopen dan vroeger, zelfs rekening houdend met eventuele verschuldigde invoerrechten sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. De omstandigheden kunnen gunstiger zijn dan u eerder dacht."
Marcel Welsink, CEO, Grant Thornton Nederland